Vê nờ mờ

 Dạo gần đây, khi đi qua các diễn đàn ngó thấy dân tình "khoe" lỗ VNM làm mình nhớ lại khoảng thời gian rảnh rỗi cách đây khoảng 1 năm khi mình cũng đi hóng hớt zalo và lọt vào group của 1 cậu broker. Câu này phím "múc" VNM vì VNM chỉ đơn giản vì đây là cổ phiếu bluechip. Mình dò hỏi thì cậu cũng chẳng nói được VNM làm những cái gì, chỉ bảo mua là chắc chắn thắng, không sợ gì cả, mình cũng có chém gió thêm đôi chút nhưng rồi cũng rời khỏi group cho cậu kiếm ăn. (hồi đó VNM cũng tăng tầm 10-15% chưa tính cổ tức thì phải, nhưng đấy là nhìn lại, là hindsight bias - google bảo là gọi là thành kiến nhận thức muộn - nhìn lại thì dễ - VNM lúc đó có thể dễ dàng giảm về 8x như giờ mà, nhìn lại thì bảo nó tăng dễ ợt!)

Việc dân tình cùng nhau "khoe" lỗ là 1 trong những biểu hiện hiệu ứng bầy đàn (herding behavior). Anh em cùng nhau "khoe" lỗ 1 mã cổ phiếu nào đó để thấy không đơn, mình thấy rằng bạn cũng lỗ mình thấy "yên tâm" hơn, "an toàn" và thậm chí phần nào đó vui hơn vì bạn cũng giống mình. Nhưng điều đó không thay đổi, rằng bạn đang lỗ dù bạn có ảo tưởng vui vẻ hơn vì nhiều người lỗ giống bạn.

Dường như, dân tình đang đối xử với thị trường cổ phiếu như 1 sân chơi, 1 sàn bạc, cái họ mua/ sở hữu chỉ đơn giản là 3 chữ cãi, 3 ký tự để kháo nhau mua mua bán bán coi đó như kiểu 1 vé xổ số vậy. Họ thấy xanh thì vui, đỏ thì buồn, có xanh lơ thì sợ rồi khấn. Trong bài nói chuyện của Peter Lynch (link trích đoạn), ông đã đưa ra 1 quan niệm sai lầm của rất nhiều các bạn "chơi chứng khoán" đó là "Stock doesn't know you own it". Cả khán phòng lúc đó cười phá lên, nhưng Peter Lynch giải thích, rằng nhiều người đối xử (treat) với cổ phiếu như kiểu là con của mình vậy, những câu nói kiểu như HPG của chị, VNM của em, VCB của anh, CTG của tao... với tâm lý kiểu như "con" này sẽ tăng cho mình vui, "con" này sẽ tăng mạnh hơn vì mình mua, mình tốt, mình giỏi thì stock cũng tăng vậy. Hay có 1 misconception là nếu giá hồi về giá này (thường là giá hòa vốn) thì mình sẽ bán, kiểu như mình đọc được 1 người mua VCB ở giá 107.000đ rồi kêu gào các diễn đàn là ối giời ơi tại sao VCB giảm thế, về giá này thì mình sẽ bán... với giá hiện tại của VCB thì nếu về giá đó cũng phải 13-14% gấp hơn 2 lần lãi tiết kiệm, vậy nếu tin sẽ "hồi" về giá đó thì phải tiếp tục mua mạnh chứ nhỉ?

Thường thì ít ai mất tiền khi thị trường lên cả, kiểu như gần đây, dân tình kháo nhau mua gì chả thắng, có cậu broker cuối năm 2020 nhìn lại bảo mua bừa cũng thắng, cậu tỏ ra mình rất giỏi nhưng đó lại là hindsight bias. Nếu mình nhớ không nhầm, Warren Buffet có nói "Only when the tie goes out, you see who has been swimming naked" - "Khi nào thủy triều rút mới biết ai đang bơi cởi truồng". Khi thị trường giảm mới là lúc dân tình tham "bắt đáy" mà biết đâu là đáy, rồi vay margin để bắt vì "nó" đã tăng thế này rồi không giảm được đâu,... lúc mình tham lam nhất, là lúc mình chủ quan và là lúc mất mát lớn nhất.

Ai cũng rằng họ đang "đầu tư", có người hỏi broker rằng, em ơi có cơ hội nào cho anh "đầu tư trung hạn" khoảng 1-3 tháng không em. Những trường hợp này mình gặp nhiều lắm. Nhưng rồi thị trường giảm sẽ lại có hành động khác, lại kiểu dỗi tắt bảng cho đỡ bực mình, hoặc suy nghĩ mất ngủ xem có cắt lỗ hay không, hoặc khấn các cụ phù hộ, 1 thế lực siêu nhiên nào đó có thể làm cho stock "hồi lại" để bán hòa vốn. 

ĐÓ, nếu bạn không hiểu gì về doanh nghiệp, bạn sẽ không biết phải làm gì khi cổ phiếu giảm, để rồi lại cắt lỗ và cống phí cho CTCK. Các bạn vui mừng vì các CTCK lãi lớn, "múc" mạnh CTCK mà không nhận ra rằng, phí giao dịch của các bạn là 1 phần không nhỏ của cái lãi lớn đó à? 

Việc khuyến nghị các cổ phiếu bluechip có thể do 1 số nguyên nhân như (1) "an toàn" (2) nhiều thông tin/ nhiều báo cáo của các CTCK. Và sau những khuyến nghị bluechip đó, sau khi mua bán 1 vài lần có lãi, dân tình tin tưởng hơn, các broker có thể khuyến nghị các cổ phiếu khác có game, thậm chí, các cổ phiếu rác (ý mình là những doanh nghiệp làm ăn chẳng ra gì, nhưng dân vẫn lao vào và khấn cho "anh chủ" kéo lên). 

Đây là link của "chuyên gia" hay chém gió trên báo đài nhắc đến câu nói "Không có cổ phiếu tốt, cổ phiếu xấu, chỉ có cổ phiếu tăng giá và cổ phiếu giảm giá". Đây là câu nói cửa miệng của dân PTKT. Nếu mọi người đọc blog của mình đều thấy rõ quan điểm của mình, giá chả có ý nghĩa quái gì, giá không hề thể hiện giá trị của doanh nghiệp. Việc 1 vài người hàng ngày quote giá liên tục mua bán đâu có ý nghĩa gì đâu, ví dụ nhà của bạn, có hàng ngày bạn phải đòi hỏi quote giá hay không? Các broker thực ra cũng không hơn các bạn thích đánh bạc lắm đâu, bạn thử nghĩ xem nếu broker nào cũng "phím" 1 tin như nhau, nào là bank này có game mua lại, thay chủ tịch, thì thử hỏi lãnh đạo doanh nghiệp, người thân, bạn bè họ có tin trước các broker đó hay không? Nếu họ có, thì bạn đang ở ngọn hay gì? Mình không hiểu sao nhiều người mình cảm giác tin broker hơn là cha mẹ, chắc vì họ "phím hàng" cái là "con" đó tím, thế là sướng luôn, nhưng giá ngắn hạn mà, tung đồng xu khéo cũng đúng luôn, kiểu broker can do no wrong, broker luôn đúng, họ không có 1 chút tư duy phản biện gì cả.

Sao cứ muốn làm trader để rồi lại chết-đơ? Dưới đây là tỉ suất sinh lời của VNINDEX từ khi thành lập, khoảng tầm 12-15%. Đó là mức tỉ suất sinh lời bạn có thể kỳ vọng trong dài hạn. 

Dưới đây là tỉ suât sinh lời của FPT nếu bạn mua gần đỉnh hồi 2006, thì chắc lãi hơn lãi suất ngân hàng 1 tẹo, và với đợt giảm như 2008 thì chắc bạn cũng cắt lỗ mà thôi chứ chẳng nắm giữ đến bây giờ. Đây cũng là ví dụ điển hình của việc doanh nghiệp tốt, nhưng bạn overpay thì cũng chưa chắc có lãi.

Đầu tư không hề đơn giản, nếu bạn không có thời gian và kỹ năng để nghiên cứu thông tin, đọc hiểu báo cáo tài chính, không quen thuộc với các mô hình định giá, thì gửi tiền quỹ là 1 phương án tối ưu nhất.

Mình khá ngạc nhiên khi thấy bạn bè/ anh chị xung quanh mình đều trading, và hầu hết những người mình có cơ hội nói chuyện mình đều nói như trên, nếu không có thời gian và cũng không chuyên để nghiên cứu thì hãy gửi quỹ đi đừng tin mấy cô cậu broker làm cái gì, tốn phí, tốn thời gian và đến lúc tự tin nhất là dễ lỗ lớn. Hoặc họ có thể gửi gửi mình, mình cũng chẳng cam kết lợi nhuận gì cả đâu, chỉ bắt khách là cam kết gửi tiền dài 2-3 năm chả hạn vì đầu tư phải là vốn nhàn rỗi (không phải vì tiền đang chuẩn bị làm gì đó rảnh 1-2 tháng vứt vào trading 1 tí rồi rút ra), rồi nhìn lại xem mình làm thế nào, khách cũng có thể kiểm soát xem mình có trading lắm hay không, nếu tỉ suất tệ, thì lúc đó, tìm quỹ cũng chưa muộn.

Dưới đây mình có 1 bảng tính, dòng trên cùng là tỉ suất sinh lời, cột đầu tiên là số tiền bỏ ra hàng tháng, kết quả ở giữa là số tiền bạn có thể có sau 30 năm với tỉ suất sinh lời tương ứng, rất hấp dẫn đúng không. Nếu đổi kêt quả cho 20 năm, dĩ nhiên số tiền bạn có sẽ ít hơn rồi, bạn hoàn toàn có thể đặt bảng tính excel để ra, nhưng kết quả cũng sẽ là ấn tượng không kém, vậy câu hỏi đặt ra là tại sao bạn phải cống phí cho CTCK và rồi kết quả mãi không như ý, nghe những lời tư vấn của những người cũng chẳng hiểu gì doanh nghiệp, cũng đi đánh bạc để rồi lúc thị trường giảm thì mất ngủ ngày đêm?